CREATIVITEIT en KUNST VERBINDT WETENSCHAP EN WELZIJN
Welkom op onze Art Unbound Research pagina! Hier vindt u ons palet aan studies en projecten waar wij de invloed van creatieve therapieën, interventies en creatieve uitingsvormen op de ziekte van Parkinson en de hersenactiviteit onderzoeken. Wij besteden bijzondere aandacht aan hoe deze activiteiten de aanmaak van dopamine beïnvloeden.
Ons voornaamste doel is het verbeteren van het welzijn van mensen en mensen met hersenaandoeningen door creativiteit op verschillende vlakken in actie te brengen.
De ziekte van Parkinson is een progressieve neurodegeneratieve aandoening die wordt gekenmerkt door het verlies van dopamineproducerende neuronen in de hersenen. Dopamine is een cruciale neurotransmitter die meerdere vitale functies reguleert. Het speelt een sleutelrol bij het reguleren van bewegingen, beïnvloedt motivatie en emoties en is essentieel voor het ervaren van plezier en voldoening — aspecten die centraal staan in het menselijke motivatie-systeem om te leren en groeien, en dit met plezier!
Dopamine ondersteunt ook cognitieve functies zoals aandacht en probleemoplossend vermogen, flexibel denken, en het leervermogen. Het speelt een belangrijke rol in het plannen en organiseren van het dagelijks leven.
Parkinson beïnvloedt echter niet alleen de motorische functies maar heeft ook een diepgaande impact op de emotionele gezondheid van mensen. Veel voorkomende uitdagingen zijn cognitieve stoornissen, angst, depressie, vermoeidheid en apathie, die alle aanzienlijk bijdragen aan de algehele last van de aandoening. Creatieve interventies bieden een unieke manier om deze symptomen te beheren door zowel de mentale als emotionele veerkracht te versterken, waarbij het stimuleren van dopamine een centraal aspect van de behandeling is.
FLOW en WELZIJN
Creatieve activiteiten zoals kunst, muziek en drama bieden niet alleen een uitlaatklep voor zelfexpressie, maar kunnen ook tastbare gezondheidsvoordelen hebben voor mensen met Parkinson. Deze activiteiten worden verondersteld de aanmaak van dopamine, een sleutelneurotransmitter die vaak tekortschiet bij Parkinson, te kunnen stimuleren. Meer dan dat, ze nodigen uit tot de ervaring van ‘flow‘ – een diepgaande staat van betrokkenheid waarin u mogelijk tijdelijk de uitdagingen van de ziekte kunt verschuiven in richting de creatieve activiteit en genieten van het moment.
Dergelijke momenten van flow zijn niet alleen therapeutisch maar kunnen ook de natuurlijke aanmaak van dopamine stimuleren, de cognitieve flexibiliteit en emotionele veerkracht verbeteren. Voor iemand met Parkinson kan dit een welkome versterking zijn van zowel de mentale als fysieke capaciteiten, wat dagelijkse activiteiten en persoonlijke interacties kan vergemakkelijken.
Wij begrijpen dat leven met Parkinson complex is en elke persoon uniek is in hoe hij of zij de ziekte ervaart. Daarom richten onze programma’s zich op het bieden van diverse creatieve paden die helpen om niet alleen fysieke, emotionele en cognitieve symptomen te managen, maar ook om een zinvol en vreugdevol leven te ondersteunen.
OVERZICHT STUDIES
De onderzoek is een prachtige samenwerking tussen meerdere instituten en projecten, geleid door wetenschappelijke en artistieke experts zoals Blanca T.M. Spee en Marjoke Plijnaer. We onderzoeken samen hoe kunstinterventies en creatieve programma de kwaliteit van leven kunnen verbeteren door zowel de fysieke als emotionele en sociale aspecten van Parkinson aan te pakken. Ontdek onze innovatieve programma’s die gericht zijn op het verbeteren van de algehele levenskwaliteit van mensen met Parkinson en andere neurodegeneratieve hersenaandoeningen. Deze programma’s bieden een breed scala aan interventies, van creatieve activiteiten tot artistieke expressie.
STUDIE
STUDIE
STUDIE
GEÏNTERESSEERD?
Word Onderzoeksdeelnemer
Voor meer informatie over de studie of om je aan te melden, neem contact met ons op en maak het verschil!
Steun en Samenwerk
STUDIE
Kunst en Creativiteit als Actie voor Mensen met Parkinson
In samenwerking met 15 mensen die de ziekte van Parkinson hebben, waaronder ook twee patiënt-wetenschappers en -kunstenaars, hebben wij een innovatief interventie programma ontwikkeld voor mensen met de ziekte van Parkinson. Dit programma startte als een onderdeel van het grootschalige onderzoek “Unlocking the Muse”, dat wordt geleid door Pr. Dr. Matthew Pelowski, ARTIS lab aan de Universiteit van Wenen in samenwerking met het Radboudumc, Radboudumc Health Academy, en de HAN_ university.
De studie is ook gekoppeld aan de Parkinson Vereniging met een team van patient-wetenschappers.
Het onderzoek in Nederland staat onder leiding van Pr. Dr. Bas Bloem, hoogleraar neurologische bewegingsstoornissen, Mag. Dr. Blanca T.M. Spee, hoofdonderzoeker op het vlak van psychologie en neuro-esthetica en Pr. Dr. Jur Koksma, associate professor transformatief leren. Dit team, in samenwerking met een team van wetenschappers van het Radboudumc Expertisecentrum Parkinson en Bewegingsstoornissen, de Radboudumc Health Academy, en HAN_ university, verkent de impact van artistieke creativiteit en co-creatie op de symptomen van de ziekte van Parkinson.
Artistieke Leiding
De artistieke leiding van het project is in handen van Marjoke Plijnaer, een multidisciplinaire kunstenares en creatief therapeute, die het inhoudelijke programma van Kunst & Creativiteit als Actie voor mensen met Parkinson heeft ontworpen. Zij is ook artistiek leider van theatergroep Stichting Kamer 8 in Nijmegen.
Programma-ontwikkeling
Gedurende de jaren 2022/2023 hebben wij verschillende pilot-studies uitgevoerd om het programma te ontwikkelen, waarin deelnemers, onder begeleiding van creatieve docenten, samen de ruimte creëren om hun eigen creatieve flow te ontdekken in een ‘creative playground’. Dit omvat een breed scala aan creatieve activiteiten zoals beeldende kunst, muziek, grafisch werk en drama.
Eerste Pilot Resultaten en Vervolgonderzoek
De initiële resultaten van onze pilot kunstinterventies zijn veelbelovend en tonen een significante toename in het algemeen welzijn en een aanzienlijke vermindering van angst bij de deelnemers. Tevens suggereren voorlopige gegevens verbeteringen in de gezondheid gerelateerde kwaliteit van leven, met name op het gebied van mobiliteit, dagelijkse levensactiviteiten, emotioneel welzijn, en communicatie. Opvallend is ook de waargenomen vermindering van het stigma rondom Parkinson.
Verder geven de data aan dat er positieve trends zijn in meta-cognitieve functies en cognitieve flexibiliteit, wat duidt op een verbeterd vermogen van de deelnemers om te denken en zich aan te passen aan nieuwe situaties, hieronder ook zelf creatieve oplossingen te vinden.
Deze eerste richtingen van resultaten moeten nog verder worden aangetoond in ons lopend onderzoek, bekend op het moment onder de naam ‘Art CAP studie’, een gerandomiseerde gecontroleerde pilot-studie die momenteel data verzamelt om deze effecten verder te onderzoeken en te bevestigen.
Luister: Bas Bloem vertelt in de video over het project, waarom creativiteit belangrijk is voor mensen met Parkinson, en over dit onderzoek.
Wij werken samen met de Parkinson Vereniging: Verdere informatie vindt je ook op de Parkinson Vereniging pagina, klik hier!
STUDIE
tekenkassette: een online visueel kunstcursus voor mensen met de ziekte van Parkinson
Dit onderzoek richt zich op de voordelen van de “tekenkassette”, een speciaal ontwikkelde online kunstcursus voor mensen met de ziekte van Parkinson. De cursus is ontwikkeld door kunstenaar Victor Notermans, die zelf ook aan Parkinson lijdt. Dit maakt het project uniek, omdat het initiatief vanuit een patiënt zelf komt.
Bezoek Victor Notermans website voor meer informatie over zijn werk.
De “tekenkassette” is bedoeld om deelnemers voornamelijk thuis creatieve interventies te laten ervaren. Maar het wordt ook samen co-creatief gewerkt in begeleiding met creatief therapeuten. Gezien de uitdagingen van persoonlijke sessies door motorische beperkingen gerelateerd aan Parkinson en verplichtingen van thuiszorg, biedt deze overwegend online cursus een effectieve oplossing voor kunst-gebaseerde interventies. Naast wekelijkse online sessies, komen de deelnemers maandelijks persoonlijk of in een hybride vorm samen, vergelijkbaar met boeken-club-bijeenkomsten, om hun creaties en vooruitgang te bespreken. De wekelijkse online sessies omvatten gevarieerde instructies, taken en muziek die de creatieve flow bevoordert.
De studie van de tekenkassette wordt samen met het Zorg voor Parkinson team onderzocht.
Het voornaamste doel van deze interventies, zoals ondersteund door eerder onderzoek, is het bevorderen van welzijn, geluk en andere aspecten van welzijn. Omdat een dergelijk interventieprogramma nog niet diepgaand is onderzocht, zal deze studie de impactfactoren op de levenskwaliteit geleidelijk verkennen door middel van een drie fasen tellende structuur.
STUDIE
deSwitch: een technologisch hulpmiddel dat dans en beweging bevordert bij mensen met Parkinson
Samenwerkingsonderzoek rond deSwitch en Switch2Move
In dit samenwerkingsproject bundelen de ontwikkelaars van deSwitch, Switch2Move, Eindhoven University of Technology – Expertise Centre Dementia and Technology – en het expertteam van Zorg voor Parkinson hun krachten. We richten ons op het een haalbaarheidsstudie voor mensen met de ziekte van Parkinson.
De deSwitch tool wordt geëvalueerd in zowel verpleeghuisomgevingen als thuis, om mensen met een ernstige fysiologische aandoening in staat te stellen om thuis te bewegen en te dansen. Dit initiatief is bijzonder relevant, omdat bewegen van essentieel belang is voor mensen met Parkinson, iets wat mogelijk later in deze introductie nog extra benadrukt wordt.
De meeste dansactiviteiten vinden momenteel plaats in zorginstellingen, maar de technologie achter deSwitch maakt het mogelijk om deze bewegingssessies vanuit huis uit te voeren. Dit is niet alleen een uitkomst tijdens pandemieën of wanneer het door gezondheidsprogressie lastig is om buitenshuis deel te nemen aan activiteiten, maar biedt ook een plezierige aanvulling voor diegenen die thuis actief willen blijven.
De Switch2Move-methode is speciaal ontwikkeld voor mensen met fysieke of mentale beperkingen, zoals de ziekte van Parkinson, dementie, en Multiple Sclerose. Wetenschappelijk onderzoek onderstreept de vele gedragsmatige en emotionele voordelen van deze methode, zoals de verbetering van de levenskwaliteit en de verlichting die het biedt aan mantelzorgers. Het biedt een eenvoudige manier om met één druk op de knop de danssessie te starten, waardoor iedereen die wil bewegen, dit gemakkelijk vanuit huis kan doen.
De studie van de deSwitch wordt samen met het Zorg voor Parkinson team onderzocht.
Het voornaamste doel van deze interventies, zoals ondersteund door eerder onderzoek, is het bevorderen van welzijn, geluk en andere aspecten van welzijn. Omdat een dergelijk interventieprogramma nog niet diepgaand is onderzocht, zal deze studie de impactfactoren op de levenskwaliteit geleidelijk verkennen door middel van een drie fasen tellende structuur.
Geïnteresseerd in samenwerking en/of financiële ondersteuning van ons onderzoek?
Neem dan gerust contact op met de Wetenschappelijke Directeur
Dr. Blanca T.M. Spee
Radboud University Medical Center
Expertisecentrum voor Parkinson en Bewegingsstoornissen
E-mail: blanca.spee@radboudumc.nl
Telefoon (06) 103 208 53
WIL JE ALS DEELNEMER MEEWERKEN AAN ONS ONDERZOEK?
Neem dan gerust contact op met het Radboudumc, onderzoeksteam neurologie via de helpdesk.
E-mail: info@onderzoek-parkinson.nl
Telefoon (024) 8080141
(van maandag tot en met vrijdag van 8.30-10.00 uur en van 13.30 -15.30 uur
Publicaties en wetenschappelijke achtergrond
⁃ Bloem, B. R., Pfeijffer, I. L., & Krack, P. (2018). Art for better health and wellbeing. BMJ, 363. doi: 10.1136/bmj.k5353
⁃ Bloem BR, de Vries NM, Ebersbach G. Nonpharmacological treatments for patients with Parkinson’s disease. Movement Disorders. 2015;30(11):1504-1520. doi:10.1002/mds.26363
⁃ Bloem BR, Okun MS, Klein C. Parkinson’s disease. The Lancet. 2021;397(10291):2284-2303. doi:10.1016/S0140-6736(21)00218-X -Boot N, Baas M, van Gaal S, Cools R, De Dreu CKW. Creative cognition and dopaminergic modulation of fronto-striatal networks: Integrative review and research agenda. Neurosci Biobehav Rev. 2017;78:13-23. doi:10.1016/j.neubiorev.2017.04.007
⁃ Dorsey ER, Bloem BR. The Parkinson pandemic – A call to action. JAMA Neurol. 2018;75(1):9- 10. doi:10.1001/jamaneurol.2017.3299
⁃ Cucca A, Di Rocco A, Acosta I, et al. Art therapy for Parkinson’s disease. Parkinsonism Relat Disord. 2021;84:148-154. doi:10.1016/j.parkreldis.2021.01.013
⁃ Groot B, de Kock L, Liu Y, et al. The value of active arts engagement on health and well-being of older adults: A nation-wide participatory study. Int J Environ Res Public Health. 2021;18(15). doi:10.3390/ijerph18158222
⁃ Lakke JP. Art and Parkinson’s disease. Adv Neurol. 1999;80:471-479.
⁃ Lauring JO, Ishizu T, Kutlikova HH, et al. Why would Parkinson’s disease lead to sudden changes in creativity, motivation, or style with visual art?: A review of case evidence and new neurobiological, contextual, and genetic hypotheses. Neurosci Biobehav Rev. 2019;100:129-165. doi:10.1016/j.neubiorev.2018.12.016
⁃ Lhommée E, Batir A, Quesada JL, et al. Dopamine and the Biology of Creativity: Lessons from Parkinson’s Disease. Front Neurol. 2014;5. doi:10.3389/fneur.2014.00055
⁃ Maradan-Gachet, M. E., Debove, I., Lhommée, E., & Krack, P. (2023). Creativity and Parkinson’s Disease. In Art and Neurological Disorders: Illuminating the Intersection of Creativity and the Changing Brain (pp. 65-89). Cham: Springer International Publishing.
⁃ Pelowski M, Spee BTM, Arato J, Dörflinger F, Ishizu T, Richard A. Can we really ‘read’ art to see the changing brain? A review and empirical assessment of clinical case reports and published artworks for systematic evidence of quality and style changes linked to damage or neurodegenerative disease. Phys Life Rev. 2022;43:32-95. doi:10.1016/j.plrev.2022.07.005
⁃ Pelowski, M., Spee, B., Richard, A., Krack, P., & Bloem, B. (2020). What Parkinson’s reveals about the artistic spark. American Scientist, 108(4), 240. [https://www.researchgate.net/profile/Blanca-Spee-2/publication/342227355_What_Parkinson’s_Reveals_About_the_Artistic_Spark/links/5f0468c592851c52d61de494/What-Parkinsons-Reveals-About-the-Artistic-Spark.pdf]
⁃ Perez Matos, J. A., Richard, A., Spee, B. T., & Pelowski, M. (2021). Neurodegenerative diseases, art and creativity: Therapeutic implications. Neurodegenerative Disease Management, 11(03), 187-192. doi: 10.2217/nmt-2021-0012
⁃ Spee, B., Ishizu, T., Leder, H., Mikuni, J., Kawabata, H., & Pelowski, M. (2018). Neuropsychopharmacological aesthetics: A theoretical consideration of pharmacological approaches to causative brain study in aesthetics and art. Progress in brain research, 237, 343-372. doi: 10.1016/bs.pbr.2018.03.021
⁃ Spee, B., Sladky, R., Fingerhut, J., Laciny, A., Kraus, C., Carls-Diamante, S., … & Treven, M. (2022). Repeating patterns: Predictive processing suggests an aesthetic learning role of the basal ganglia in repetitive stereotyped behaviors. Frontiers in Psychology, 13, 930293. doi: 10.3389/fpsyg.2022.930293
⁃ Stap, T., Grol, R., & Koksma, J. (2023). Holding still, together: Portraying Parkinson’s Care (p. 197). Radboud University Press.
– Boek: Art and Neurological Disorders: Illuminating the Intersection of Creativity and the Changing Brain. Springer Nature.
Richard, A., Pelowski, M., & Spee, B. T. (Eds.). (2023).